Kontrole sanepidu w gospodarstwach ogrodniczych/ fot. shutterstock

W trakcie uprawy, zbioru, magazynowania i transportu owoce i warzywa narażone są na pojawiające się zagrożenia, które musi brać pod uwagę i im zapobiegać każdy, kto produkuje, skupuje lub przetwarza te produkty. Co podlega kontroli Sanepidu? - wyjaśnia Szymon Cienki, rzecznik prasowy Głównego Inspektoratu Sanitarnego.

Kontrole sanepidu w gospodarstwach rolnych

Jaka jest podstawa prawna kontroli dokonywanych przez Inspekcję Sanitarną w gospodarstwach rolnych? Jakie są procedury przeprowadzania takich kontroli?

Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej przeprowadzają urzędowe kontrole żywności działając w oparciu o ustawę o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, ustawę o bezpieczeństwie żywności i żywienia oraz rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/625 w sprawie kontroli urzędowych i innych czynności urzędowych przeprowadzanych w celu zapewnienia stosowania prawa żywnościowego i paszowego (…). Dodatkowo organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej posługują się procedurami urzędowej kontroli żywności, które ujednolicają sposób przeprowadzania kontroli, określają jednolite wzory dokumentów oraz regulują kwestię przeprowadzania kontroli.

Czy wszystkie gospodarstwa rolne podlegają kontroli Insepekcji Sanitarnej?

Zgodnie z art. 61-64 ustawy o bezpieczeństwie żywności, gospodarstwa rolne - czyli podmioty działające rynku spożywczym prowadzące produkcję - podlegają rejestracji (są zwolnione z zatwierdzenia).

W tym celu obowiązane są złożyć wniosek o wpis do Rejestru zakładów podlegających urzędowej kontroli organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Wniosek składa się do właściwego terenowo państwowego powiatowego lub granicznego inspektora sanitarnego co najmniej 14 dni przed dniem rozpoczęcia planowanej działalności. We wniosku należy wskazać rodzaj i zakres planowanej działalności.

Jak wygląda kontrola z sanepidu?

Kontrole organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej przeprowadzane są w zakładach prowadzących produkcję lub obrót żywnością w ramach bieżącego nadzoru sanitarnego. Mają na celu sprawdzenie czy spełnione są wymagania wynikające z obowiązujących przepisów dotyczących danej działalności. Kontrole takie są przeprowadzane wyrywkowo, zgodnie z harmonogramem kontroli ustalanym corocznie. Częstotliwość kontroli jest wyznaczana w zależności od oceny ryzyka w danym zakładzie np. gospodarstwie rolnym. Przykładowo mniejsza częstotliwość kontroli będzie wyznaczona w przypadku warzyw korzeniowych, a większa częstotliwość kontroli będzie w przypadku producentów owoców miękkich ze względu na ryzyko mikrobiologiczne.

Sanepid u producentów owoców i warzyw - co podlega kontroli Inspekcji?

Ogólne wymagania higieniczne dotyczące produkcji i obrotu żywnością są określone w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady WE nr 852/2004 w sprawie higieny środków spożywczych. Przepisy tego rozporządzenia dotyczą również rolników, którzy wprowadzają do obrotu owoce i warzywa w postaci nieprzetworzonej. Art. 3 tego rozporządzenia nakłada na wszystkie podmioty sektora spożywczego obowiązek zapewnienia, że na każdym etapie produkcji i przetwarzania oraz dystrybucji żywności spełniane są wymagania w zakresie higieny określone ww. rozporządzeniem.
Owoce i warzywa wprowadzane do obrotu, jako środki spożywcze nieprzetworzone, objęte są wymaganiami higienicznymi dotyczącymi produkcji podstawowej (pierwotnej). Art. 4 rozporządzenia nr 852/2004 stanowi, że przy produkcji podstawowej oraz działaniach powiązanych wymienionych w załączniku I do tego rozporządzenia należy spełniać wymagania określone w części A tego załącznika.

Wymogi sanepidu dla sadowników

Do czego zobowiązani są producenci owoców i warzyw jeśli chodzi o bezpieczeństwo sanitarne?

W części A załącznika I określone zostały ogólne przepisy higieny dla produkcji podstawowej i działań powiązanych. Podmioty są obowiązane przede wszystkim zapewnić, aby surowce były chronione przed zanieczyszczeniem pochodzącym z powietrza, ziemi, wody, nawozów oraz pestycydów. Muszą podjąć odpowiednie działania w celu utrzymania czystości oraz, w miarę potrzeby po wyczyszczeniu, dezynfekowania we właściwy sposób obiektów, wyposażenia, pojemników, skrzyń, i pojazdów, tak aby zapewnić higieniczne warunki transportu i składowania produktów roślinnych. Producenci na poziomie produkcji podstawowej obowiązani są przestrzegać zasad dobrej praktyki higienicznej (GHP). W każdym przypadku, gdy jest to niezbędne w celu usunięcia zanieczyszczeń należy używać wody o odpowiedniej jakości. Ponadto należy zapobiegać zanieczyszczeniu pochodzącemu od zwierząt lub szkodników oraz składowanych odpadów i substancji niebezpiecznych.

Ponadto, zgodnie z przepisami ww. rozporządzenia nr 852/2004, przy produkcji pierwotnej należy prowadzić i przechowywać dokumentację dotyczącą czynności podejmowanych w celu kontroli zagrożeń. Dokumentacja taka powinna być proporcjonalna do charakteru i rozmiaru prowadzonej działalności, a w szczególności powinna dotyczyć stosowanych środków ochrony roślin, występowania szkodników lub chorób, które mogą zagrozić bezpieczeństwu warzyw i owoców. Prowadzona dokumentacja zawierająca ww. informacje powinna być udostępniana organom urzędowej kontroli żywności, w tym organom Państwowej Inspekcji Sanitarnej, na ich żądanie.

Za co sanepid może ukarać sadownika?

Jakie są najczęstsze błędy i uchybienia producentów owoców i warzyw, które skutkują karami nakładanymi przez Inspekcję? 

W trakcie uprawy, zbioru, magazynowania i transportu owoce i warzywa narażone są na pojawiające się zagrożenia, które musi brać pod uwagę i im zapobiegać każdy, kto produkuje, skupuje lub przetwarza te produkty. Szczególnie niebezpieczne są zagrożenia mikrobiologiczne (takie jak patogenne bakterie i wirusy) w przypadku owoców i warzyw spożywanych na surowo, bez obróbki cieplnej odpowiedniej do wyeliminowania zagrożenia. Spożycie produktów zakażonych patogennymi mikroorganizmami może prowadzić do zatruć pokarmowych, a także poważnych komplikacji zdrowotnych.
Główne źródła patogennych mikroorganizmów w owocach i warzywach to stosowane w trakcie uprawy: zanieczyszczona woda, gleba, nawozy, ścieki, a także ludzie, którzy pracując w styczności z owocami i warzywami, jednocześnie są nosicielami patogenów. Szczególe zagrożenie istnieje w przypadku owoców miękkich. Podstawowe zasady zapobiegania zakażeniom mikrobiologicznym owoców i warzyw są wskazane w ww. informacji na stronie internetowej GIS.

Kary sanepidu - jakie grzywny?

Jakie kary może nałożyć na producenta owoców i warzyw Sanepid?

Główny Inspektorat Sanitarny nie posiada informacji na temat najczęstszych błędów i uchybień producentów owoców i warzyw. Za nieprawidłowości w zakresie wymagań higienicznych na podmiot działający na rynku spożywczym może zostać nałożona przez właściwy organ PIS kara grzywny na podstawie art. 100 ust. 1 pkt 8 ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia, w postaci mandatu karnego w maksymalnej wysokości 500 PLN. Jeżeli dodatkowo zachodzą okoliczności opisane w art. 111 lub art. 113 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. kodeks wykroczeń podmiot ten może zostać ukarany kolejną grzywną również w maksymalnej wysokości 500 PLN.